Wat heeft het gekost?

Taakveld 6.1 Samenkracht en burgerparticipatie (incidenteel voordeel €322.000)

Opvang Oekraïense ontheemden (incidenteel voordeel €222.000)
Sinds de oorlog in Oekraïne vangt Neder-Betuwe Oekraïense ontheemden op. Gemeenten maken kosten voor de opvang waarvoor we op grond van de “Regeling opvang ontheemden Oekraïne” een vergoeding van het Rijk ontvangen. Ten opzichte van in de bestuursrapportages 2024 gemelde verwachte inkomsten en uitgaven is er minder uitgegeven (€237.000), en hebben wie iets minder aan Rijksbijdrage ontvangen (€15.000). Per saldo een voordeel van €222.000.

Er zijn ingrijpende ontwikkelingen geweest in de opvang van Oekraïense ontheemden: de bedragen van de vergoedingen van het Rijk zijn verlaagd, het aantal opgevangen ontheemden is toegenomen (de capaciteit in IJzendoorn en Kesteren is vergroot), één opvanglocatie is gesloten en één nieuwe locatie is geopend waardoor de huuruitgaven zijn gestegen. Daarmee was pas aan het eind van het jaar vast te stellen wat de werkelijke baten en lasten zijn geweest.

Het voorstel is om een bedrag van €168.000 te bestemmen naar 2025 voor de kosten die samenhangen met de opvang van Oekraïense ontheemden op de drie opvanglocaties in onze gemeente. Vanwege de almaar dalende Rijksvergoeding, is het mogelijk dat er tekorten gaan ontstaan op dit budget.

Ondersteuning mantelzorgers (incidenteel voordeel €36.000)
Door het Rijk is via de Brede SPUK regeling extra budget beschikbaar gesteld voor mantelzorgondersteuning (jaarlijks €19.380). In 2024 is aanvullende mantelzorgondersteuning ten laste van dit budget gebracht. Dit geeft een voordeel op het reguliere budget.

Toezicht en handhaving kinderopvang (incidenteel voordeel €23.000)
Sinds de wettelijke intensivering van het toezicht op de gastouderopvang in 2022 hebben we structureel €16.000 in de begroting opgenomen voor de extra inspecties in de gastouderopvang. Daarnaast nemen we in onze begroting de bijdrage aan de GGD op voor het uitvoeren van alle toezicht in de kinderopvang, in 2024 was dit €67.685. In 2024 heeft de GGD alle inspecties volgens afspraak (inclusief de extra inspecties binnen de gastouderopvang) uitgevoerd, de werkelijke kosten hiervoor zijn uitgekomen op €57.791.
Door enerzijds minder inkomsten, door minder geheven leges dan begroot en door minder uitgaven aan de GGD dan begroot, is er een voordeel van €23.077.  

Jeugd- Algemene preventie / jeugdgezondheidszorg (incidenteel voordeel €25.000)
De gemeente heeft in 2024 opnieuw rijksmiddelen ontvangen voor het onderwijsachterstandenbeleid (OAB). Een deel hiervan is gebruikt voor de maatwerksubsidie jeugdgezondheidszorg aan de GGD. Dit is een facultatieve taak die de gemeente bij de GGD afneemt. De subsidie wordt verstrekt voor activiteiten die het onderwijsachterstandenbeleid ondersteunen, zoals prenatale zorg, inloopspreekuren en huisbezoeken bij kwetsbare gezinnen. Omdat hiervoor al lokale middelen waren begroot en de subsidie deels kon worden betaald met OAB-middelen, levert dit een incidenteel financieel voordeel op.

Versterken sociale basis (GALA), Mantelzorg (GALA), Één tegen Eenzaamheid (GALA), Terugdringen Gezondheidsachterstanden (GALA) (incidenteel voordeel €10.000)
De gemeente ontvangt een aantal jaren rijksmiddelen voor uitvoering van het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). Een gedeelte van de GALA-grootboeken valt onder taakveld 6.1. Deze rijksmiddelen worden via een specifieke uitkering (SPUK) aan de gemeente verstrekt. De kosten voor personele inzet voor uitvoering van de GALA-doelen komen in aanmerking voor vergoeding vanuit deze SPUK. Voor dit taakveld levert dat een incidenteel financieel voordeel op van €10.000.

Overige kleine verschillen binnen dit taakveld (incidenteel voordeel € 6.000)
Deze behoeven geen nadere toelichting.

Taakveld 6.2 Toegang en eerstelijnsvoorzieningen (incidenteel voordeel € 181.400)

Preventief Budget 3D (incidenteel voordeel €111.000)
Eind 2024 zijn er resterende IZA middelen ter beschikking gekomen vanuit de gemeente Tiel van waaruit de kosten van de inzet van de POH-Jeugd bekostigd konden worden. Daarnaast is het mogelijk geweest om een verstrekte subsidie vanuit de Rijksgelden Onderwijs Achterstanden te bekostigen. Hierdoor is incidenteel budget overgebleven op het preventief budget.

Relatieloket (incidenteel voordeel €15.000)
Met het budget voor het relatieloket richten we ons op effectieve ondersteuning bij complexe scheidingen/relatiebreuken om schade bij kinderen ten gevolge hiervan te minimaliseren. In 2024 is er gewerkt aan het plan van aanpak en zijn geen middelen besteed. De lokaal gereserveerde middelen zijn reeds bestemd naar 2025 via de tweede bestuursrapportage. Na de tweede bestuursrapportage is er €15.000 ontvangen vanuit de regio ten behoeve van de ondersteuning van gezinnen die te maken hebben met een complexe scheiding/relatiebreuk. Deze zijn in 2024 echter nog niet ingezet maar zullen in 2025 alsnog ingezet worden. Om deze reden wordt dit budget bestemd naar 2025.

AMK / Veilig Thuis (incidenteel voordeel €23.300)
Een gemeenschappelijke regeling (GGD) kan de BTW op de kosten onder voorwaarden via de zogenoemde BTW-transparantie methode doorschuiven naar de deelnemende gemeenten. De deelnemende gemeenten kunnen de doorgeschoven BTW compenseren bij het BTW-compensatiefonds. Pas aan het einde van het jaar is inzichtelijk is om welk bedrag het exact gaat. Voor 2024 gaat het om een bedrag van €23.300, waarmee in de raming geen rekening was gehouden.

Overige kleine verschillen binnen dit taakveld (incidenteel voordeel €32.100)
Deze behoeven geen nadere toelichting.

Taakveld 6.3 Inkomensregelingen (incidenteel voordeel € 80.400)

Verhoging van de rijksbijdrage voor inkomensregelingen (incidenteel voordeel €102.000)
In verband met de (landelijke) stijging van uitgaven aan bijstand en loonkostensubsidies is de Specifieke uitkering gebundelde uitkering (BUIG) aangepast. In de gemeentelijke begroting zijn zowel de uitgaven (€ 855.000) als de inkomsten in 2024 (€ 957.000) hoger dan begroot. Hoewel het aantal bijstandsuitkeringen in 2024 na een aanvankelijke stijging in de tweede helft van 2024 stabiliseerde, stegen de uitgaven fors. Dit komt doordat het bedrag per uitkering is gestegen. Het rijk compenseerde de hogere bijstandsuitgaven in het najaar van 2024 door de rijksbijdrage te verhogen. De aanpassing wordt in de jaarrekening voor 2024 als incidenteel verwerkt, omdat in een separaat raadsvoorstel alle budgetontwikkelingen op het gebied van de Participatiewet vanaf 2025 worden toegelicht. Dit raadsvoorstel komt eerder aan de orde in de raad dan de jaarrekening 2024.

De afwikkeling van openstaande balansposten uit voorgaande jaren (incidenteel nadeel € 83.100)
Uit gemeente Buren ontvangen we informatie over het verstrekken van uitkeringen, aflossen, kwijtschelden en oninbaar verklaren van openstaande vorderingen in 2024 e.d. Deze informatie wordt gebruikt om een groot aantal balansposten bij te stellen en de debiteurenadministratie aan te passen. Uiteindelijk ontstaat er een nadeel dat is afgeboekt ten laste van 2024. In verband met de overdracht van taken naar Werkzaak wordt in 2025 de boekingsgang herzien. Hiermee hebben we mede tot doel een dergelijke afboeking vanaf het boekjaar 2026 te voorkomen.

Lagere kosten Besluit bijstandsverlening Zelfstandigen (Bbz) (incidenteel voordeel € 25.400)
In 2024 zijn geen bedrijfskredieten verstrekt in het kader van de Bbz. Ook zijn er minder kosten gemaakt voor onderzoeken bij aanvragen. Tegelijkertijd ontstonden meevallers doordat aflossingen in 2022 en 2023 van eerder verstrekte kredieten gedeeltelijk niet terugbetaald hoefden te worden aan het ministerie van SZW.

De uitgaven voor het minimabeleid zijn hoger dan verwacht in de tweede bestuursrapportage 2024 (incidenteel nadeel € 34.700)
In de tweede bestuursrapportage 2024 is de raming voor minimaregelingen met € 175.000 naar beneden bijgesteld. Uiteindelijk is er in de tweede helft van het jaar toch meer verstrekt aan met name de Individuele inkomenstoeslag dan begroot. Dit is een tegemoetkoming voor inwoners die langer dan drie jaar moeten rondkomen van een inkomen tot 105% van de bijstandsnorm.

Sinds 2016 voert gemeente Buren de schuldhulpverlening (exclusief de vroegsignalering van betalingsachterstanden) voor de gemeente Neder-Betuwe uit. In de dienstverleningsovereenkomst (DVO) Schuldhulpverlening zijn afspraken gemaakt over de dienstverlening en over de vergoeding die de gemeente Buren daarvoor ontvangt.

Op 29 oktober 2024 heeft het college besloten de dienstverleningsovereenkomst met ingang van 1 januari 2026 op te zeggen, en de schuldhulpverlening dan in eigen beheer uit te gaan voeren. Om op 1 januari 2026 de schuldhulpverlening uit te kunnen voeren wordt er dit jaar gewerkt aan twee acties: de ontvlechting van de DVO met de gemeente Buren en het inrichten van de dienstverlening voor schuldhulpverlening in onze eigen gemeente. Aan beide acties zijn incidentele kosten verbonden, het is nog niet duidelijk hoe hoog deze kosten zijn.

Budgetbegeleiding/schuldhulpverlening (incidenteel voordeel € 34.000)
In 2024 heeft het Rijk middelen beschikbaar gesteld om de sociale en maatschappelijke problemen als gevolg van de hoge inflatie te voorkomen. Op deze middelen is geen terugbetalingsverplichting van toepassing. Deze middelen hebben we dit jaar niet volledig kunnen besteden.

Budgetbegeleiding/schuldhulpverlening (incidenteel voordeel € 33.000)
In 2024 heeft het Rijk middelen beschikbaar gesteld voor een betere dienstverlening op het gebied van armoede en schulden. Op deze middelen is geen terugbetalingsverplichting van toepassing. Deze middelen hebben we dit jaar niet volledig kunnen besteden.

Overige kleine verschillen binnen dit taakveld (incidenteel voordeel € 3.800)
Deze behoeven geen nadere toelichting.

Taakveld 6.4 WSW en beschut werk (incidenteel voordeel € 64.000)

Salariskosten SW-medewerkers Scalabor (incidenteel voordeel € 38.500)
Van oudsher hebben nog enkele inwoners uit Neder-Betuwe een SW-dienstverband bij Scalabor (het vroegere Presikhaaf). Bij uittreding uit deze GR werd afgesproken dat eventueel salariskosten voor deze medewerkers gefactureerd konden worden, voor zover de rijksbijdrage die Scalabor ontvangt niet toereikend is. Voorzichtigheidshalve is hiermee rekening gehouden in de raming in de gemeentelijke begroting 2024. Scalabor heeft echter in 2024 geen aanvullende salariskosten in rekening gebracht.

Verkoop aandelen Dariuz (incidenteel voordeel €20.800)
Werkzaak was als natuurlijke opvolger van de GR Lander eigenaar van een aandelenpakket van Dariuz. Dit is een methode om de loonwaarde te bepalen van werknemers, mede ontwikkeld door het vroegere Lander. Dit aandelenpakket is in 2024 verkocht. De opbrengst uit de verkoop is over de deelnemende gemeenten van het vroegere Lander verdeeld en levert daarmee een eenmalig voordeel op ten gunste van 2024.

Overige kleine verschillen binnen dit taakveld (incidenteel voordeel €4.300)
Deze behoeven geen nadere toelichting.

Taakveld 6.71A Hulp bij huishouden (WMO)(structureel nadeel € 64.000)
We zien een stabiele toename in het aantal aanvragen van huishoudelijke ondersteuning. Hiermee wordt de trend van de afgelopen jaren doorgezet. Ten tijde van de tweede bestuursrapportage leek het mogelijk deze kostenstijging op te vangen binnen de huidige begroting. Achteraf bleek deze begroting niet toereikend. Omdat deze kwantitatieve stijgende trend stabiel is, merken we dit nadeel als structureel aan. Verwerking hiervan zal in de 1e bestuursrapportage 2025 plaatsvinden. Deze stijgende trend is in lijn met de landelijke en regionale ontwikkelingen en wordt o.a. veroorzaakt door de toenemende vergrijzing

Taakveld 6.71B Begeleiding (WMO) (structureel nadeel € 131.000)
Binnen dit taakveld vallen de kosten hoger uit dan begroot. Bij de tweede bestuursrapportage 2024 is hier vanuit een prognose al een nadeel aangegeven. We zien echter dat het aantal aanvragen meer stijgt dan verwacht. Dit geldt zowel voor de brede volwassen doelgroep maar ook met name voor de doelgroep jongvolwassenen (18-26 jaar). Hierbij speelt o.a. mentale gezondheid na corona een rol. Breder zien we dat de toenemende complexiteit van de samenleving er bij een groep inwoners met onderliggende problematiek toe leidt dat zij zich niet goed staande kunnen houden in deze samenleving. Begeleiding vanuit de Wmo biedt deze groep ondersteuning gericht op het activeren van de inwoner, de-escalatie en het stabiliseren van de situatie en het versterken van de eigen kracht en vaardigheden van de inwoner.  
Deze oorzaken leiden tot een overschrijding van €131.000. We merken dit nadeel als structureel aan. Verwerking hiervan zal in de 1e bestuursrapportage 2025 plaatsvinden.

Taakveld 6.72A Jeugdhulp begeleiding (structureel nadeel € 418.700 in 2024, € 250.000 vanaf 2025)
Zorgvormen binnen dit taakveld zijn gericht op het oefenen en structureren van dagelijkse vaardigheden, en verzorging in de vorm van ondersteuning bij de Algemeen Dagelijkse Levensverrichtingen (ADL). In de tweede bestuursrapportage zijn extra middelen aangevraagd. Er werd toen al een forse stijging in kosten per cliënt geconstateerd. Dit wordt veroorzaakt door enerzijds een stijging van de prijzen en anderzijds doordat zorgaanbieders meer uren vragen en declareren. Dit is gerelateerd is de steeds complexer wordende problematiek. Een trend die zowel landelijk als regionaal wordt herkend. Hoewel het aantal jeugdigen dat gebruik maakt van deze zorgvormen de afgelopen jaren relatief stabiel is gebleven en er geen grote verschuivingen zichtbaar zijn in de zwaarte van de zorgproducten die worden ingezet, is de complexiteit van de casuïstiek wel toegenomen.
De eerder geïdentificeerde trends hebben zich, zoals verwacht, doorgezet in de rest van 2024. Bovendien zien we vanaf september 2024 een grotere stijging in de kosten per jeugdige. Dit is onder andere te relateren aan een aantal dure maatwerkcontracten voor specialistische begeleiding. In 2023 werd er een tekort van ongeveer €100.000 geconstateerd op dit budget. Dit tekort is in 2024 gestegen tot €418.700, ten opzichte van het reeds bijgestelde budget.

In 2025 gaan we aan de slag met beheersmaatregelen zodat we de uitgaven voor jeugdhulp beheersbaar kunnen houden en waar mogelijk op termijn kunnen verlagen. In verband met de beheersmaatregelen zal slechts een deel van de tekorten op dit moment als structureel worden aangemerkt (dit geldt ook voor de andere taakvelden jeugd). We gaan daarom uit van een  structurele overschrijding van €250.000 vanaf 2025. Verwerking hiervan zal in de 1e bestuursrapportage 2025 plaatsvinden.

Taakveld 6.72B Jeugdhulp behandeling (structureel nadeel € 113.400 in 2024, € 75.000 vanaf 2025)
Onder dit taakveld vallen ambulante jeugdhulpvormen, wat betekent dat er geen verblijfscomponent aan verbonden is. Dit omvat zorg zoals psychotherapie, vaktherapie en de behandeling van gedragsstoornissen. Ook in 2023 zagen we op dit taakveld een tekort. Ten opzichte van vorig jaar zien we een stijging in het aantal jeugdigen dat gebruik maakt van deze zorgproducten, waarbij deze stijging vooral na de zomer van 2024 plaatsvond. In de tweede bestuursrapportage is al € 60.000 structureel aangevraagd vanwege de prijsstijgingen. Door de volumegroei na de zomer is het tekort echter opgelopen naar een overschrijding van €113.400 in 2024. We verwachten een structurele overschrijding van € 75.000 vanaf 2025. Verwerking hiervan zal in de 1e bestuursrapportage 2025 plaatsvinden.

Taakveld 6.72C Jeugdhulp dagbesteding (structureel nadeel € 110.100 in 2024, € 75.000 vanaf 2025)
Zorgvormen binnen dit taakveld bestaan voornamelijk uit dagbesteding of dagactiviteiten. In vergelijking met 2023 zien een stijging in het aantal jeugdigen dat gebruik maakt van deze zorgproducten. Deze groei is vooral zichtbaar vanaf de zomer van 2024. Daarnaast is er sprake van een kleine verschuiving in het type zorgproducten dat wordt ingezet; in 2024 wordt vaker specialistische groepsbehandeling toegepast in plaats van de reguliere groepsbegeleiding. Ten slotte zien we een toename in het aantal uren dat per traject wordt ingezet. Met name in verband met het volumegroei in unieke cliënten gaan we uit van een structurele overschrijding van € 75.000 vanaf 2025. Verwerking hiervan zal in de 1e bestuursrapportage 2025 plaatsvinden.

Taakveld 6.73C Jeugdhulp met verblijf overige (structureel nadeel € 238.000 in 2024, € 150.000 vanaf 2025)
Binnen dit taakveld vallen de vormen van jeugdhulp waarbij een jongere verblijft op de locatie van de jeugdhulpaanbieder. Dit betreft alle verblijfsvormen die niet onder pleegzorg of gezinsgerichte zorg vallen. Deze zorgvormen zijn kostbaar, en er maken relatief weinig jeugdigen gebruik van. Kleine fluctuaties in het aantal jeugdigen dat hiervan gebruik maakt, kunnen aanzienlijke financiële gevolgen hebben. In 2024 is het aantal unieke cliënten dat gebruik maakt van deze voorzieningen iets gestegen ten opzichte van 2023. Daarnaast zien we dat de cliënten langer in zorg blijven in 2024, wat heeft geleid tot een stijging van de kosten. De stijging in trajectduur hadden we reeds geconstateerd in de tweede bestuursrapportage. Hiervoor zijn toen aanvullende middelen aangevraagd. In verband met de kleine stijging in volume gaan we uit van een incidentele overschrijding van € 238.000 in 2024 en een structurele overschrijding van € 150.000 vanaf 2025. Verwerking voor de structureel benodigde middelen zal in de 1e bestuursrapportage 2025 plaatsvinden.

Taakveld 6.74A Jeugdbegeleiding GGZ zonder verblijf (structureel nadeel € 335.600 in 2024, € 150.000 vanaf 2025)
Binnen dit taakveld vallen behandelingen in het kader van jeugd-GGZ en kindergeneeskunde. Het aantal jeugdigen dat gebruik maakt van deze zorgvormen is relatief stabiel. We zien echter dat de kosten per jeugdige stijgen. Dit heeft te maken met de prijsstijgingen binnen de jeugdzorg, het feit dat er per jeugdige meer uren ingezet worden en dat er zwaardere zorgproducten worden ingezet. De beheersmaatregelen waar we in 2025 mee aan de slag gaan zullen naar verwachting invloed hebben op de uitgaven op dit taakveld. We gaan daarom uit van een structureel nadeel van € 150.000 vanaf 2025. Verwerking hiervan zal in de 1e bestuursrapportage 2025 plaatsvinden.

Taakveld 6.74B Jeugdhulp crisis/LTA/GGZ verblijf (structureel nadeel € 162.300 in 2024, € 100.000 vanaf 2025)
Binnen dit taakveld valt jeugdhulp dat wegens crisissituaties wordt verleend, landelijk ingekochte jeugdhulp en GGZ-behandeling waarbij er sprake is van verblijf. In de tweede bestuursrapportage is een deel van het geraamde budget structureel teruggegeven in verband met een daling van de gemiddelde kosten per cliënt. In het laatste kwartaal van 2024 zijn de kosten per cliënt echter weer gestegen. Dit heeft geresulteerd in een tekort van €162.300 in 2024. We gaan uit van een  structurele overschrijding van €100.000 vanaf 2025. Verwerking hiervan zal in de 1e bestuursrapportage 2025 plaatsvinden.

Taakveld 6.74C Gesloten plaatsing (incidenteel voordeel 71.300)
Dit budget is middels de tweede bestuursrapportage opgehoogd. We hebben nu een incidenteel voordeel. Een kleine verschuiving in het aantal cliënten dat gebruikt maakt van deze zorgvormen of de duur van een zorgtraject heeft grote financiële consequenties. We gaan daarom uit van een incidentele onderbesteding.

Taakveld 6.81A Beschermd wonen (incidenteel voordeel €45.000)
In 2024 is er sprake van een onderbesteding op dit taakveld. In afwachting van de doordecentralisatie van Beschermd Wonen ontvangen de regiogemeenten jaarlijks de overgebleven midden vanuit de centrumgemeente Nijmegen ter bekostiging van het lokaal aanbod van deze doelgroep. Bij de tweede bestuursrapportage 2024 is een inschatting gemaakt van de middelen die de gemeente ontvangt van Nijmegen en de nog te verwachten uitgaven in 2024. Uiteindelijk zijn niet alle middelen uitgegeven en heeft de gemeente iets meer ontvangen vanuit Nijmegen dan verwacht.

Taakveld 7.1 Volksgezondheid (incidenteel voordeel €123.000)

Budget voor bevordering overige gezondheidszorg (incidenteel voordeel €108.000)
Een voordeel op subsidies is ontstaan door de bekostiging van verschillende subsidies waarvoor reeds dekking was in de begroting 2024 vanuit IZA-middelen (€49.000). Deze middelen ontvingen we laat in het jaar van mandaatgemeente Tiel. Daarnaast is €16.000 van het subsidiebudget op dit taakveld in het geheel niet besteed. Tezamen een voordeel van €65.000.

Op het budget van de uniforme taken die worden uitgevoerd door de GGD is uiteindelijk €28.000 minder besteed. Een gemeenschappelijke regeling (GGD) kan de BTW op de kosten onder voorwaarden via de zogenoemde BTW-transparantie methode doorschuiven naar de deelnemende gemeenten. De deelnemende gemeenten kunnen de doorgeschoven BTW compenseren bij het BTW-compensatiefonds. Pas aan het einde van het jaar is inzichtelijk is om welk bedrag het exact gaat. Voor 2024 gaat het om een bedrag van €28.000, waarmee in de raming geen rekening was gehouden.

Daarnaast zijn er structureel middelen begroot voor communicatie-uitingen en informatievoorziening rondom vaccinaties. Via verschillende communicatiekanalen is hierop ook inzet gepleegd door de gemeente. Ook de GGD zet hierop in vanuit middelen die zij als gemeenschappelijke regeling jaarlijks ontvangen. De lokale middelen ter hoogte van €15.000 die hiervoor begroot zijn, zijn echter onbenut gebleven waardoor een financieel voordeel is ontstaan.

Personele inzet voor uitvoering van het IZA (incidenteel voordeel €13.000)
De kosten voor personele inzet voor uitvoering van de IZA (Integraal Zorgakkoord) komen in aanmerking voor vergoeding vanuit de SPUK-IZA die laat in het jaar door mandaatgemeente Tiel aan de regiogemeenten is uitgekeerd. Voor dit taakveld levert dat een incidenteel financieel voordeel op van €13.000.

Overige kleine verschillen binnen dit taakveld (incidenteel voordeel €2.000)
Deze behoeven geen nadere toelichting.

Overige taakvelden kleine verschillen (incidenteel nadeel € 39.107)
Binnen programma 5 zijn er op overige taakvelden nog onder- en overschrijdingen tezamen van € 39.107. Afwijkingen op taakveld < € 50.000 behoeven geen nadere toelichting.