Paragraaf 8 Duurzaamheid

De versterkte uitstoot van broeikasgassen zorgt voor een stijging van de gemiddelde temperatuur op aarde. Dit leidt tot klimaatveranderingen waardoor onze gemeente voorbereid moet zijn op meer en extreme weersomstandigheden. Belangrijk is dat wij ons steentje bijdragen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Net als bij regionale en nationale initiatieven. We willen de volgende doelen bereiken in de komende jaren:

1. Verlagen van het energieverbruik en daarmee de energielasten van onze inwoners, ondernemers, verenigingen en maatschappelijke partners;
2. Overschakelen van fossiele energiebronnen naar meer duurzame bronnen (waar mogelijk en economisch rendabel);
3. Versterking van het bewustzijn bij de inwoners van nut en noodzaak om duurzamer te leven;
4. Vergroten van circulariteit binnen de lokale samenleving.

Op mondiaal, landelijk, regionaal en lokaal niveau is er steeds meer de urgentie om duurzaam handelen in onze samenleving te verankeren. Duurzaamheid en klimaatverandering vormen namelijk niet alleen een milieuvraagstuk met projecten, zoals aardgasvrij wonen, grootschalige opwek en klimaatadaptatie. Ook op sociaal gebied ontstaan problemen door de klimaatverandering, zoals energiearmoede. Op gezondheidsgebied nemen we maatregelen bij extreme hitte door het opstellen van lokale hitteplannen.

Verduurzamen biedt ook kansen voor een gezonde leefomgeving en een gezonde leefstijl. Denk aan meer biodiversiteit, gezonde biologische teelt van groenten, hergebruik van spullen, minder vlees eten, meer bewegen door op de fiets naar het werk te gaan, versteende wijken vergroenen en dergelijke. Een gezonde leefstijl en een gezonde leefomgeving zijn allebei belangrijk. Bij een integrale aanpak kunnen we efficiënter samenwerken en eerder onze doelen bereiken.

In Neder-Betuwe en regio Rivierenland zijn verschillende visie- en beleidsstukken rondom duurzaamheid vastgesteld. De komende jaren zetten wij in op een versnelde realisatie van onze doelen. Daarom heeft het college in augustus 2022 het programmaplan duurzaamheid vastgesteld. Daarin is de samenhang van onze doelen en de wijze waarop daar sturing aan wordt gegeven opgenomen. Vanuit 5 deelopgaven wordt het programma vormgegeven, namelijk:

1. Duurzame en gezonde leefstijl
2. Nieuwe energievormen
3. Toekomstbestendige leefomgeving
4. Circulaire samenleving
5. Bedrijfsvoering

Hoewel een paragraaf duurzaamheid niet verplicht is, kiezen wij er sinds 2023 bewust wel voor. Dit vanwege het integrale karakter van deze opgave en het belang dat wij hier aan hechten. Duurzaamheid is immers een opgave die vrijwel alle programma’s van deze begroting raakt. De belangrijkste onderdelen zetten wij hier uiteen. Deze paragraaf zal de komende begrotingen verder tot wasdom komen, waarbij ook centraal gerapporteerd wordt over de financiële cijfers.

Programma 1: Bestuur en dienstverlening
De klimaat- en duurzaamheidsopgave vraagt een andere manier van werken en denken. Intern, maar ook extern. Via de communicatieaanpak samendetoekomst.nl vinden alle communicatie-uitingen rondom duurzaamheid plaats. Wij werken hierbij veel samen binnen regio Rivierenland. Niet alleen omdat het moet, maar juist omdat hier kansen liggen voor een efficiënte aanpak. In 2024 werkten wij aan de voortgang van de Regionale Energie Strategie 1.0. Ook werkten wij regionaal intensief samen bij de uitvoering van diverse regelingen van het Energieloket Rivierenland.

Programma 2: Openbare orde en veiligheid
Er wordt actief ingezet op het voorkomen van vandalisme en daarmee op een lange en duurzame levensduur van onze kapitaalgoederen. Dit leidt tot het terugdringen van het gebruik van grondstoffen en materialen. De vervoersmiddelen voor de boa’s zijn elektrisch en daarmee reduceren we onze CO ₂ -uitstoot.

Programma 3: Fysieke leefomgeving
De focus binnen dit programma lag in 2024 op de warmtetransitie en de uitvoering van de lokale adaptatiestrategie. Door energiebesparing en door fossiele brandstoffen te vervangen voor hernieuwbare energie zetten we stappen om de CO ₂ -uitstoot terug brengen. In 2024 werkten we aan de regeling voor de verduurzaming van koopwoningen in Neder-Betuwe en de uitwerking van het Nationaal Isolatieprogramma Lokale Aanpak. Beide regelingen werden in 2024 door het Energieloket uitgevoerd. De beschikbaar gestelde € 2 miljoen voor de regeling verduurzamen koopwoningen Neder-Betuwe wordt in tranches uitgekeerd. Ook proberen wij zelf het goede voorbeeld te geven. In 2024 startten we met de technische uitwerking voor de verduurzaming van ons eigen vastgoed. Er zijn een aantal technische gebreken waarover we in 2025 keuzes maken.

Ook circulariteit werd in 2024 een groter vraagstuk binnen de opgave duurzaamheid. Het huidige zwerfafvalprogramma is doorgezet. Tegelijkertijd is in 2024 de financieringssystematiek van de rijksgelden aangepast. Dit leidt tot een hogere bijdrage voor Neder-Betuwe. In 2024 voerden wij met de Avri de pilot CIRTEX uit waarbij oude kleding wordt omgezet in andere bruikbare producten. De inzameling van incontinentiemateriaal is in 2024 gecontinueerd.

Programma 4: Economie
In 2024 werkten wij onder andere aan een goed ondernemersklimaat, duidelijke ondernemersdienstverlening en een goede kwaliteit van onze werklocaties. Ondernemers ondersteunden we bij het verduurzamen van hun bedrijfsmodel. Ook verduidelijkten we de regelingen die er voor ondernemers zijn. Doordat velen er al mee bezig, benutten we deze mogelijkheid om goede voorbeelden uit te lichten. Tot slot namen we de ondernemers mee in onze ambitie om meer duurzaam en lokaal in te kopen. Wij streven ernaar onze ondernemers te koppelen aan de uitvoering van de lokale subsidieregelingen. Dit zodat investeringen terugvloeien in de regio.

Eind 2022 werd duidelijk dat ondernemers geen nieuwe grootverbruikaansluitingen meer kunnen krijgen of bestaande aansluitingen kunnen uitbreiden. In 2023 communiceerden wij dit actief en organiseerden we bijeenkomsten. In 2024 hebben we dit voortgezet. Daarnaast bieden we via Energie Samen Rivierenland ondersteuning bij het verduurzamen van bedrijven.

Programma 5: Wmo, jeugdzorg en Participatiewet
Wij gaven uitvoering aan de regeling voor energietoeslag. In 2024 startten we met het project Energie Vitaal. Via dit project kunnen inwoners gebruik maken van kleine (tochtstrips, inregelen cv, folie) en grote maatregelen (witgoed, isolatie, ventilatie). In 2024 zijn 66 huishoudens geholpen via Energie Vitaal. De aanpak Energie Vitaal werkt in combinatie met vroegtijdige signalering en het voorkomen van problematische schulden. Via de communicatiecampagne samendetoekomst.nl geven we concrete handvatten en financieringsmogelijkheden voor duurzame en gezonde keuzes aan inwoners en ondernemers. 

Programma 6: Onderwijs, sport en welzijn
De voorbereidingen voor de uitbreiding van het Pantarijn zijn in volle gang. Hierbij worden zowel duurzaamheids- als gezondheidsmaatregelen genomen door het gebouw bijna energieneutraal te maken (BENG). Ook wordt voldaan aan het programma van eisen Frisse scholen. Hiermee kiezen we voor een goede verhouding tussen kwaliteit, toekomstbestendigheid én kosten. Bij nieuwe investeringen zijn duurzaam bouwen en een gezond binnenklimaat het uitgangspunt.

Wij gaven ook uitvoering aan het winterfonds van de provincie Gelderland. Via het winterfonds konden maatschappelijke organisaties, verenigingen en kerken compensatie aanvragen voor de gestegen energielasten. Als organisaties een aanvraag deden, dan was daar de verplichting aan gekoppeld om onderzoek te doen naar structurele verduurzamingsmaatregelen. Via provincie Gelderland kunnen organisaties verder worden ondersteund bij het nemen van maatregelen.

7. Algemene dekkingsmiddelen, overhead, VPB en onvoorzien
Het duurzaam handelen levert een flinke bijdrage aan het realiseren van onze duurzaamheidsdoelen. Wij streven naar een situatie waarin dit standaard onderdeel uitmaakt van het dagelijks werk van de organisatie. Dat moet groeien. In 2024 hebben wij ons inkoopbeleid aangepast en daarbij nemen wij onze ambities om duurzaam in te kopen mee. Ook verkennen wij de mogelijkheden om duurzaam handelen te stimuleren via onze besluitvormingsprocessen, subsidieverlening en de heffing van leges.

Exploitatie
Binnen het programma Duurzaamheid is een overschot ontstaan vanwege de doorloop van het project Energievisie en programma Energie & Warmte naar 2025.

Reserve duurzaamheid
De reserve Duurzaamheid is gevormd voor het opvangen van de pieken en dalen binnen het programma Duurzaamheid. Daarnaast zijn de precariomiddelen (€ 3 miljoen) voor Duurzaamheid toegevoegd aan de reserve. In 2024 is de tweede tranche voor de subsidieregeling verduurzamen koopwoningen Neder-Betuwe onttrokken.

Derdengelden energiebesparende maatregelen
In 2022 heeft het Rijk middelen beschikbaar gesteld voor het nemen van energiebesparende maatregelen tegen energiearmoede. Voor het resterende bedrag van € 450.000 is de aanpak Energie Vitaal ontwikkeld. Daarbij kunnen huishoudens met energiearmoede gebruikmaken van grootschaligere maatregelen in combinatie met het isolatieprogramma. De uitvoering moet voor 31 december 2025 zijn afgerond. Er geldt een terugbetalingsverplichting, vandaar dat de ontvangen middelen worden toegevoegd aan derdengelden. De onttrekking betreft de som van de maatregelen die in 2024 zijn uitgevoerd.

Derdengelden CDOKE
In 2024 hebben wij voor de periode tot en met 2025 € 1.576.340 beschikbaar voor de tijdelijke regeling capaciteit decentrale overheden voor klimaat- en energiebeleid (CDOKE). Het doel van deze meerjarige regeling is om de capaciteit (bemensing) te vergroten bij decentrale overheden voor de uitvoering van klimaat- en energiebeleid. In de regeling is klimaat- en energiebeleid gedefinieerd als beleid gericht op het behalen van de doelstellingen genoemd in artikel 2, eerste en tweede lid, van de Klimaatwet. De stand van derdengelden bedroeg per 1-1-2024 € 280.715, er is € 466.332 gestort door het Rijk en er is € 268.051 uitgegeven. Dat maakt dat de stand per eind 2024 € 478.996 bedraagt.

Derdengelden NIP LAIK
In 2023 kregen wij € 561.869 beschikbaar voor de uitvoering van de regeling Specifieke Uitkering Lokale Aanpak Isolatie, eerste tranche. Dit bedrag was de beginstand per 1-1-2024. In 2024 is hiervan € 96.357 uitgekeerd aan eigenaren van koopwoningen in Neder-Betuwe. In 2024 ontvingen wij € 847.183 voor de uitvoering van de regeling Specifieke Uitkering Lokale Aanpak Isolatie, tweede tranche. Dat maakt dat de stand per 31-12-2024 € 1.312.695 bedraagt. Dit bedrag moet voor 31-12-2029 zijn uitgegeven.