Paragraaf 3 Onderhoud kapitaalgoederen

Riolering en Water

Beleidskader
Naast de asset Riolering en Water, is het beleid ten aanzien van de waterketen opgenomen en vastgesteld in het Programma Riolering en Water (PRW) 2024-2028.  

De gemeentelijke watertaken zijn vastgelegd in drie afzonderlijke en wettelijke zorgplichten:

1. Zorgplicht Stedelijk afvalwater: Inzameling en transport van stedelijk afvalwater (art. 10.33 Wet milieubeheer);
2. Zorgplicht Hemelwater: Doelmatige inzameling en verwerking van afvloeiend hemelwater (art. 3.5 Waterwet);
3. Zorgplicht Grondwater: Het in het openbare, gemeentelijke gebied treffen van maatregelen om structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de aan de grond gegeven bestemming zo veel mogelijk te voorkomen of beperken voor zover doelmatig (art. 3.6 Waterwet).

Hoe onze gemeente vervolgens nadere invulling aan geeft aan deze zorgplichten is omschreven in het PRW, waarbij onze ambities zijn vertaald in regels in het Omgevingsplan.

De belangrijkste punten gedurende de looptijd van het PRW zijn:

• Minimaal voldoen aan de wettelijke kaders, zoals: zorgplicht voor doelmatige inzameling en transport van afvalwater, zorgplicht voor doelmatige inzameling en verwerking van hemelwater en het voor het voorkomen of beperken van grondwateroverlast voor onze inwoners.
• Het in stand houden en bedrijfszeker houden van rioleringen, gemalen en overige rioleringsobjecten.
• We wegen de doelmatigheid van investeringen in het (afval)watersysteem af. Daarvoor wordt naast de uitkomsten van de doorrekening van het theoretisch model altijd het daadwerkelijk functioneren van het stelsel als maat genomen. Dit gebeurt door analyse van meetdata en gebruik van  waarnemingen/meldingen.
• De relatie met andere gemeentelijke ruimtelijke ordening- en beheerplannen wordt steeds bezien en bewaakt (wegenbeheerplan, groenbeheerplan, Neder-Betuws Verkeer- en Vervoerplan). Het PRW is integraal tot stand gekomen door interactie met alle genoemde disciplines en stakeholders. Ook is de vertaling vanuit de opgaven PRW vast onderdeel van het IBOR door de toevoeging van assetsheets en is de opgave riool en water onderdeel van de Meerjarenplanning (MJP) van de gemeente.
• In eerste instantie wordt gestuurd op integrale uitvoering met kostenbeperking als doel.
• Invulling geven aan de gemaakte afspraken in het bestuursakkoord water door te streven naar optimale samenwerking tussen regiogemeenten en andere waterkwaliteitsbeheerders. Het doel daarbij is naast de uitwisseling van kennis en vermindering van de kwetsbaarheid, het beperken van de kostenstijging van de zorgtaken. Dit doen we door samen te werken binnen de bestaande regionale samenwerkingsovereenkomst: SNR (Samenwerkende Netwerken Rivierenland).
• Realisatie van de opgaven met betrekking tot duurzaamheid en klimaatadaptatie voor bestaande en nieuwe ontwikkelingen. Daarbij zijn mee koppelkansen voor overige gemeentelijke taakvelden geborgd in het Beleidskader Klimaatadaptatie Neder-Betuwe (LAS).
• Een gezonde financiële positie behouden zonder grote schommelingen in de opbouw van de heffing. Daarbij is de voorziening kostendekkend en onvoorziene uitgaven worden opgevangen in een beperkte buffer.
• Een verdeling van de lasten volgens het principe "de vervuiler betaald" wordt ingevuld door het gebruik te belasten boven een vastgestelde drempel.

Speerpunten 2024
Gedurende de looptijd van het PRW toetsen wij alle activiteiten aan de volgende, in het plan geformuleerde missie, visie en ambities:

Missie: We streven naar een duurzame en doelmatige invulling van de rioleringszorg, waarbij bescherming van de volksgezondheid, kwaliteit van de leefomgeving, behoud van droge voeten en bescherming van de bodem, het grond- en oppervlaktewater gewaarborgd zijn. We bevorderen het klimaatbewustzijn en hebben oog voor de korte en lange termijn risico’s van klimaatverandering op de waterketen.

Visie: Onze blik is gericht naar de toekomst: we geven onze kijk op de komende ontwikkelingen die invloed hebben op de (afval)waterketen. Daarbij kijken we verder dan onze gemeentegrens als het gaat over de lokale waterketen. We beschouwen het als een integraal onderdeel van het regionale watersysteem.

Ambitie: Samengevat is onze ambitie: Solide en integraal richting duurzaam en toekomstbestendig.

De belangrijkste speerpunten:
Gezonde leefomgeving

1. We zetten in op het benutten van kansen (o.a. door onze afkoppel-ambities binnen de renovatieprojecten).
2. we nemen het onderdeel 'water' nadrukkelijker op (inclusief de bekostiging en keuzes in doorbelasting).
3. Wij richten ons de komende jaren ook op de kwaliteitsbeheersing van oppervlaktewater. We brengen de invloed van de lozing van (agrarische)bedrijven (o.a. de laanboomsector) in kaart.
4. we willen onze inwoners en ondernemers bewuster maken van hun eigen rol aan een gezonde leefomgeving. Dit kan door het tarief riool- en waterzorgheffing te koppelen aan de omvang van de lozing; meer lozen en daarmee kosten veroorzaken betekent ook meer betalen.

Energie en duurzaamheid

1. Wij stimuleren nieuwe ontwikkelingen. Bij aanbestedingen van toekomstige projecten weegt duurzaamheid als criterium mee.

Aanpak van Wateroverlast

1. De gemeente maakt duidelijk wat voor inwoners en ondernemers de kansen en bedreigingen voor de komende jaren zijn door de thema's water, hitte en droogte op te nemen in een communicatieplan.
2. De bekende knelpunten worden aangepakt.
3. We gaan gebieden in onze openbare ruimte met een dubbelfunctie waar mogelijk ook gebruiken als tijdelijke overloopvoorziening. Denk hierbij aan speeltuinen en trapveldjes.
4. We voorkomen dat reeds afgekoppelde oppervlakken in nieuwbouw in de loop van de tijd alsnog worden aangesloten op het (vuil)waterriool. Dit doen we door het periodiek uitvoeren van steekproeven en controles.

Omgang met hemelwater

1. We betrekken actief het particulier terrein. Bijvoorbeeld door het afkoppelen van daken en verharding en het beperken van de afvoer van particulier terreinen.
2. De huidige hemelwaterverordening wordt uitgebreid naar alle plaatsen waar gescheiden stelsels zijn gerealiseerd.
3. Bij nieuwe ontwikkelingen zoals nieuwbouw en andere bouwwerkzaamheden stellen wij als kader een bergingseis voor hemelwater op eigen terrein van 20 mm. Dit is in lijn met de 'Landelijke Maatlat voor klimaatadaptief en groen bouwen'.

Agrarische activiteiten

1. Wij onderzoeken hoe de versnelde afvoer van (semi)verharding van agrarische bedrijven beperkt kan worden.
2. In bepaalde gebieden stellen wij kaders aan de huidige vrijstellingsoptie voor bepaalde omvang van verharding. Wij trekken hierin op met het waterschap.
3. We overwegen de (semi)verharde percelen ook financieel te belasten, conform het principe kostenveroorzaker betaalt.

Versterken van de landschappelijke karakteristiek

1. We betrekken ook gebieden buiten de huidige kernen bij onze klimaat-adaptieve oplossingen.

Huidige stand van zaken

• Het integrale project Vogelbuurt Opheusden is afgerond. Opgaven ten aanzien van riolering en klimaatadaptatie zijn hierin volledig gerealiseerd. Meerdere grote integrale projecten zijn in 2024 voorbereid. Naar verwachting worden deze in de periode 2024 tot 2027 binnen de kaders van de meerjarenplanning (MJP) in uitvoering gebracht. Hierbinnen zijn de opgaven voor klimaat en waterketen integraal meegenomen.
• De benodigde renovaties aan de drukrioleringssystemen en de grote gemalen zijn voor de periode 2025 tot 2028 voor aanbesteding voorbereid.
• De geplande afkoppeling van dakvlakken van woningen in de Vogelbuurt Opheusden is in 2024 voor het grootste deel afgerond. In totaal is van 600 woningen de voorzijde van de daken afgekoppeld van het riool.
• In 2024 heeft de raad een nieuwe verordening rioolheffing vastgesteld op basis van een gedifferentieerd tarief op basis van het waterverbruik ingaande 2025.
• In Dodewaard is een knelpunt met wateroverlast opgelost door het creëren van oppervlakteberging integraal (combinatie met vernieuwen speelvoorzieningen).
• Het baggeren van watergangen is als werk voorbereid en begroot om onder te brengen in de bekostiging van de watertaken.
• Samen met de groenbeheerder zijn de eerste wadi's in Opheusden geschikt gemaakt voor de dubbelfunctie waterberging en invulling biodiversiteit.
• De contouren van de gebiedsaanwijzing behorende bij de voormalige hemelwaterverordening zijn geactualiseerd en gedigitaliseerd om opgenomen te worden in het Omgevingsplan.