Via de kengetallen in de begroting wordt inzicht verkregen in de financiële positie, vermogen en de exploitatieruimte van de gemeente. De kengetallen geeft de financiële weerbaarheid en wendbaarheid van de gemeente weer en geeft een verantwoord oordeel over de positie van de gemeente.
Er zijn zes kengetallen die het BBV voorschrijft en zijn genoemd in onderstaande tabel. Verder in de paragraaf is een toelichting op de kengetallen gegeven.
De kengetallen vloeien voort uit de voorziene geprognosticeerde balans van 2023 en het meerjarig perspectief. In kleur is de norm aangegeven uit het Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader (GTK 2020 Gemeenten) dat door de provincie wordt gehanteerd voor het interbestuurlijk toezicht.
De betekenis van de kleuren zijn:
Groen : voldoende,
Oranje: matig,
Rood : onvoldoende.
Kengetal | Signaleringswaarden Provincie | Signaleringswaarden Neder-Betuwe | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
minst risicovol | neutraal | meest risicovol | Begroting 2022 | Rekening 2022 | Begroting 2023 | Rekening 2023 | Begroting 2024 | Rekening 2024 | |||||||
Netto schuldquote | <90% | 90-130% | >130% | 77% | 20% | 56% | 23% | 66% | 30% | ||||||
Netto schuldquote, gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen | <90% | 90-130% | >130% | 73% | 19% | 55% | 23% | 65% | 30% | ||||||
Solvabiliteitsratio | >50% | 20-50% | <20% | 28% | 53% | 40% | 47% | 34% | 43% | ||||||
Grondexploitatie | <20% | 20-35% | >35% | 5% | 2% | 3% | 3% | 4% | 2% | ||||||
Structurele exploitatieruimte | >0% | 0% | <0% | -7,0% | 11,4% | 1,3% | -1,1% | 0,8% | -9,0% | ||||||
Belastingcapaciteit | <95% | 95-105% | >105% | 117% | 113% | 117% | 114% | 116% | 110% | ||||||
Netto schuldquote en netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
Het kengetal netto schuldquote, ook wel netto-schuld, geeft aan hoe hoog de schuldenlast is ten opzichte van de eigen middelen (baten). De verhouding zegt vooral iets over de financiële vermogenspositie van de gemeente. Het geeft aan of er investeringsruimte is of niet. Ook zegt de netto schuldquote iets over de flexibiliteit van de begroting. Hoe hoger de schuld is, hoe meer kapitaallasten er zijn (rente en aflossingen). Daardoor wordt een begroting minder flexibel. De netto schuldquote geeft daarmee aan wat de invloed is van de rentelasten, afschrijvingslasten en de aflossingen op de exploitatie.
Een hoge schuld kan echter ook worden veroorzaakt doordat er leningen zijn afgesloten die vervolgens worden doorgeleend aan instellingen, die op hun beurt weer jaarlijks aflossen. Om inzicht te krijgen in de mate waarin sprake is van doorlenen, wordt de netto schuldquote zowel in- als exclusief doorgeleende gelden weergegeven. Zie de regel netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen in de tabel.
Uit de netto schuldquote blijkt dat onze financieringspositie in deze jaarstukken gunstig is. Dit betekent dat onze schuldenlast relatief beperkt is en wij goed aan onze verplichtingen van rente en aflossing kunnen voldoen. Het verloop van de verhouding netto schuldquote laat ook een trend zien. Gemeente Neder-Beuwe heeft bij begrotingen veel plannen en ambities waar kapitaallasten (rente en aflossing) voor zijn geraamd. De gecalculeerde schuldenlast voor nieuw beleid, nieuwe ontwikkelingen en ambities wordt in werkelijkheid maar beperkt benut.
Verhouding tussen vreemd en eigen vermogen (solvabiliteitsratio)
De solvabiliteitsratio geeft de mate aan waarin de gemeentelijke bezittingen zijn betaald met eigen middelen. Anders gezegd: het is het aandeel van het eigen vermogen in het totale vermogen. Hoe hoger de verhouding eigen vermogen ten opzichte van het totale vermogen is, des te gezonder de gemeente is. Het provinciaal toezichtkader op gemeenten geeft aan dat wanneer 50% van het totaal vermogen uit eigen vermogen bestaat, de gemeente in de categorie 'minst risico' valt. Is het kengetal voor solvabiliteit kleiner dan 20%, dan is er veel vreemd vermogen aanwezig, wat wordt aangeduid als meest risico.
Neder-Betuwe heeft in deze jaarstukken een solvabiliteitsratio van 43%. De oorzaak van het verschil in percentage jaarstukken en de begroting en het meerjarig perspectief ligt erin dat bij de jaarstukken het percentage bepaald wordt over de werkelijk aanwezige schuldenlast. Bij de begroting en meerjarenraming wordt het bepaald over de begrote (benodigde) schuldenlast. De gecalculeerde schuldenlast (is vreemd vermogen) voor nieuw beleid, nieuwe ontwikkelingen en ambities is niet benut. Ook hier vindt dit zijn oorzaak in de vertragingen van de uitvoering.
Grondexploitatie
Het kengetal 'grondexploitatie' geeft aan hoe groot de grondpositie (boekwaarde) is ten opzichte van de jaarlijkse baten. Wanneer een gemeente grond tegen een lagere prijs van landbouwgrond heeft aangekocht, loopt ze veel minder risico dan wanneer er dure grond is aangekocht en de vraag naar woningen is gestagneerd. Het bepalen van een norm voor het kengetal grondexploitatie is lastig. De boekwaarde van de gronden in bezit zegt namelijk niets over de relatie tussen de vraag en het aanbod van woningbouw of bedrijventerrein. Hier is maatwerk voor nodig op basis van hoeveel woningen en bedrijventerreinen er gepland staan, van welk type en op welke plek. Daarnaast is het van wezenlijk belang wat de te verwachten vraag is. Dit vergt meer onderzoek dan naar voren komt in het genoemde kengetal. De boekwaarde van de gronden geeft aan of een gemeente veel heeft geïnvesteerd in haar grondexploitatie. Dit geld moet namelijk terugverdiend worden.
Dit kengetal wat de laatste jaren afneemt laat zien dat de gemeente Nedr-Betuwe hier zeer beperkt risico loopt.
Structurele exploitatieruimte
Het kengetal structurele exploitatieruimte geeft aan hoe groot de structurele vrije ruimte binnen de begroting is. Daarnaast geeft dit kengetal aan of de gemeente in staat is om structurele tegenvallers op te vangen en of er nog ruimte is voor nieuw beleid. Om voor de categorie 'minst risico' in aanmerking te komen, moet dit percentage hoger zijn dan nul. Als gevolg van het behoedzame begrotingsbeleid ontwikkelt het saldo van de structurele baten en lasten zich redelijk positief.
Het werkelijke verhoudingsgetal voor de structurele exploitatieruimte laat een percentage zien van 9,0% negatief. Ten opzichte van de bij de begroting 2024 gepresenteerde structurele exploitatieruimte van 0,8% positief. Dit laat zien dat gemeente Neder-Betuwe bij de realisatie van beleid en ambities tussentijds veel gebruik maakt van incidentele lasten en baten. Daarbij overtreft het gebruik van incidentele baten het gebruik van incidentele lasten.
Belastingcapaciteit
De belastingcapaciteit geeft inzicht in de ruimte die de gemeente nog heeft binnen de gemiddelde woonlasten (OZB, rioolheffing en afvalstoffenheffing) om tarieven nog te laten stijgen. De definitie van het kengetal is: woonlasten van een meerpersoonshuishouden in jaar t (het begrotingsjaar) ten opzichte van het landelijk gemiddelde in jaar t (het laatst bekende jaar) uitgedrukt in een percentage.
De lokale lastendruk in Neder-Betuwe ligt hoger dan het landelijk gemiddelde. Het COELO publiceert deze lasten ieder jaar in de Atlas van de lokale lasten. De belastingen die voor de inwoners de woonlasten vormen zijn naast de rijksbijdragen de belangrijkste baten voor de gemeente.
Om te kunnen bepalen of Neder-Betuwe nog ruimte heeft om de belastingen te verhogen is het nodig om na te gaan in hoeverre de afvalstoffen- en rioolheffingen kostendekkend zijn. Ook moet onderzocht worden hoe het OZB-tarief zich verhoudt tot het landelijk gemiddelde. Ook de gemiddelde WOZ-waarde is voor het tarief van de OZB een belangrijke factor.
De riool- en afvalstoffenheffingen zijn 100 procent kostendekkend en de tarieven stijgen mee om kostendekkend te blijven. Het kengetal belastingcapaciteit wat bij de begroting 2024 is bepaald op 116%. Het werkelijk percentage voor dit kengetal komt uit op 110%. De werkelijke gemiddelde woonlasten voor een gezin bij gemiddelde WOZ waarde in de jaarstukken 2024 uit op een bedrag van € 1.097.
Algemeen beeld
De financiële positie van de gemeente is voor 2024 nog gezond en goed te noemen. De jaarlijkse lasten voor onze schuldenlast (schuldquote) is te dragen. De solvabiliteitsratio is gezien het eigen vermogen van de gemeente (€ 38 miljoen) gunstig om de risico's op te kunnen vangen. Een structurele begrotingsruimte (vrije ruimte begrotingsruimte) was er in 2024 in zeer beperkte mate en kon ook beperkt gebruikt worden. Binnen het kengetal belastingcapaciteit is geen ruimte aanwezig om structurele ruimte te creëren of eventuele financiële tegenvallers te kunnen opvangen.
Voor de jaren na 2024 is gezien de financiële positie van de gemeente Neder-Betuwe de toekomst alles behalve gezond en goed te noemen. Het nieuwe beleid en de vele ambities zorgen dat het kengetal schuldquote fors oploopt. De schulden en de lasten hiervan nemen fors toe. Daarnaast wordt ons eigen vermogen fors ingezet ter dekking van beleid en ambities. Hierdoor daalt de solvabiliteitsratio fors. Door wijzigingen van rijksbeleid en het blijven uitvoeren van een hoog ambitieniveau is er geen structurele begrotingsruimte meer die benut kan worden. Ook binnen het kengetal belastingcapaciteit is geen ruimte meer.
Willen we in de toekomst een gezonde financiële positie houden, dan moeten wij vanaf nu prioriteiten stellen en pijnlijke keuzes maken. Het ombuigings- en heroverwegingstraject is hard nodig. Een belangrijk kader hierbij is dat structurele lasten worden gedekt door structurele baten.